You are currently viewing કંપની સેક્રેટરી: એક આધુનિક, કોર્પોરેટ કારકિર્દી વિકલ્પ

કંપની સેક્રેટરી: એક આધુનિક, કોર્પોરેટ કારકિર્દી વિકલ્પ

જલ્પા ત્રિવેદી

જેમ આપણે બધા જાણીએ છીએ કે “કાયદાનું અજ્ઞાન” એ એક બહાનું ન હોઈ શકે, તેથી જુદા–જુદા કાયદાઓને યોગ્ય રીતે સમજવા, અર્થઘટન કરવા અને તેનો અમલ કરવા ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. આ ખાસ કરીને મધ્યમથી મોટા કદની ‘કંપનીઓ‘ માટે તો ખાસ જરૂરી છે. તમે ભલે અનુભવી વ્યવસાય–ધંધા ના માલિક હો કે કોઈ નવા સ્ટાર્ટઅપ ના સ્થાપક, તમારે તમારી કંપની માટે અમુક સરકારી નિયમોનું પાલન તો કરવું જ પડશે.

કોર્પોરેટ જગતમાં તાજેતરના કૌભાંડો અને છેતરપિંડીઓએ આવી કંપનીઓ સાથે વ્યવહાર કરતા ઘણા સમુદાયના વિશ્વાસને, જેમ કે તેમના રોકાણકારો, બેંકો, સપ્લાયરો અને ગ્રાહકો, હચમચાવી નાખ્યો છે. હાલમાં, સામાન્ય લોકોમાં પારદર્શિતા બતાવવા અને વિશ્વસનીયતા સુધારવા માટે કંપનીઓ પર દબાણ વધી રહ્યું છે અને માટે કંપનીઓ સમાજનો અને આવા સમુદાયોનો વિશ્વાસ જાળવી રાખવા માટે સખત પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. આ કંપનીઓના વ્યસ્ત ટોચના મેનેજમેન્ટને હિતધારકો સાથે તેમનો વિશ્વાસ જાળવી રાખવા માટે વાતચીત કરવાનો ભાગ્યે જ સમય મળે છે. આ જરૂરિયાત પુરી કરવા માટે કંપનીઓ તેને માટેની ખાસ કુશળતા ધરાવતા અને જાણકાર એવા વ્યાવસાયિકોને “કંપની સેક્રેટરી” તરીકે નિયુક્ત કરે છે. એક કંપની સેક્રેટરી કોઈ પણ કંપનીના કામકાજ ને સરળતા થી વહીવટ કરવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે. આથી, કંપની સેક્રેટરી (C.S.) તરીકેની કારકિર્દી કાયદા અને કંપનીના વહીવટમાં રસ ધરાવનાર કોઈપણ માટે માત્ર રોમાંચક જ નહીં પરંતુ ફાયદાકારક પણ હોઈ શકે છે.

સપ્ટેમ્બર 2021 સુધીમાં, ભારતમાં 14 લાખથી વધુ નોંધાયેલ કંપનીઓ હતી અને તેની સામે કંપની સેક્રેટરી તરીકેની લાયકાત ધરાવતા માત્ર 42,000 વ્યાવસાયિકો હતા – જેમાંથી માત્ર 7,000 પોતાના કન્સલ્ટિંગ/પ્રેક્ટિસમાં હતા અને બાકીના કંપનીઓમાં સીધી રીતે નોકરી માં હતા. આ ઉપર થી આ ક્ષેત્રમાં રહેલી વિશાળ તકો વિશે ખ્યાલ આવે છે.

આ ક્ષેત્રમાં 8 વર્ષથી વધુ સમયથી કામ કર્યા પછી ચાલો, આજે હું મારો કંપની સેક્રેટરી તરીકેનો અનુભવ તમારી સાથે શેર કરું. 2007 માં મારા લગ્ન પછી મેં મારુ કંપની સેક્રેટરીનું ભણતર પૂરું કર્યું અને કોર્પોરેટ સેક્ટરમાં કંપની સેક્રેટરી તરીકે કામ કરવાનું શરૂ કર્યું. ત્યાર બાદ હું 6 વર્ષથી બ્રેક પર હતી કારણ કે હું મારા નાના બાળકોની સંભાળ રાખતી હતી. તાજેતરમાં હું ફરી એક મેન્યુફેક્ચરિંગ કંપનીમાં તેમના લીગલ હેડ એન્ડ કમ્પ્લાયન્સ ઓફિસર તરીકે જોડાઈ છું. ચાલો હવે કંપની સેક્રેટરી તરીકે કારકિર્દી વિશે કોઈને પણ હોઈ શકે તેવા થોડા પ્રશ્નો જોઈએ.

કંપની સેક્રેટરી એટલે કોણ? કંપની સેક્રેટરી (અથવા C.S.) એ કંપનીના ‘મુખ્ય વ્યવસ્થાપક કર્મચારી‘ (Key Management Personnel) છે જેને કંપનીના કાયદા–કાનૂન અને નિયમોના પાલન ની જવાબદારી સોંપવામાં આવી છે. કંપની સેક્રેટરીઝના વ્યવસાયનું નિયમન ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ કંપની સેક્રેટરીઝ ઑફ ઈન્ડિયા (I.C.S.I.) સંસ્થા કરે છે (વેબસાઈટ: www.icsi.edu). આમ કંપની સેક્રેટરી એટલે એક એવી વ્યક્તિ કે જેણે તેને માટે ની બધી પરીક્ષાઓ સફળતાપૂર્વક પાસ કરી હોય અને જે I.C.S.I ના સભ્ય છે.

કંપની સેક્રેટરી ની પ્રાથમિક ભૂમિકા કંપનીના રેકોર્ડસ, તેના હિસાબોના ચોપડાઓ જાળવવા, કંપનીના ટેક્સ રિટર્નનું ઓડિટ કરાવવા, કંપનીના બોર્ડ ઓફ ડિરેક્ટર્સને કાનૂની અને નાણાકીય જોખમોની લગતી સલાહ આપવી અને કંપની બધા કાયદાકીય નિયમોનું પાલન કરે છે તેની ખાતરી કરવાની છે.

કંપની સેક્રેટરીની કેટલીક મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકાઓ અને જવાબદારીઓ છે:

  1. બોર્ડ ઓફ ડિરેક્ટર્સને કંપનીની તમામ કાયદા–કાનૂન અને નિયમોના પાલન ની જરૂરિયાતો વિશે જાગૃત રાખવા.

  2. કંપની ભારતની કંપનીઓ દ્વારા અનુસરવામાં આવતા તમામ સચિવીય ધોરણોનું પાલન કરી રહી છે તેની ખાતરી કરવી અને

  3. કંપનીના બોર્ડ ઓફ ડિરેક્ટર્સ દ્વારા સોંપવામાં આવેલ તમામ સંબંધિત ફરજો બજાવવી.

કંપની સેક્રેટરી કેવી રીતે બનાય? કંપની સેક્રેટરી બનવાની ઈચ્છા ધરાવતા વિદ્યાર્થીએ કોમર્સ, આર્ટસ કે સાયન્સ જેવા કોઈપણ પ્રવાહમાં ધોરણ 12માંથી પાસ થયા પછી આ ત્રણ પરીક્ષાના સ્તરો પાસ કરવા આવશ્યક છે: ફાઉન્ડેશન પરીક્ષા, એક્ઝિક્યુટિવ અથવા ઇન્ટરમીડિયેટ પરીક્ષા અને પ્રોફેશનલ અથવા ફાઇનલ પરીક્ષા. ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ કંપની સેક્રેટરીઝ ઇન ઈન્ડિયા (I.C.S.I.) ત્રણેય સ્તરો માટે પરીક્ષાનું આયોજન કરે છે. વિદ્યાર્થીઓ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ દ્વારા પૂરી પાડવામાં આવેલ પુસ્તકો– માર્ગદર્શિકાઓ માંથી પોતાની રીતે સ્વ–અભ્યાસ કરી શકે છે અથવા કોઈ ખાનગી કોચિંગ ક્લાસમાં જોડાઈ શકે છે.

કંપની સેક્રેટરી ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ના સભ્ય બનવા માટેનાં પગલાં આ મુજબ છે:

  1. ધોરણ 12 પછી, વિદ્યાર્થીઓએ 8 મહિનાનો ફાઉન્ડેશન કોર્સ શરુ કરવો. પ્રવેશના ત્રણ વર્ષમાં ફાઉન્ડેશન કોર્સ પાસ કરવો જરૂરી છે.

  2. ફાઉન્ડેશન કોર્સ પાસ કર્યા પછી, વિદ્યાર્થીઓ એક્ઝિક્યુટિવ અથવા ઇન્ટરમીડિયેટ અભ્યાસક્રમ માટે નોંધણી કરી શકે છે. જો કે, અમુક સ્નાતકો અને અનુસ્નાતકો (ફાઇન આર્ટ્સના વિદ્યાર્થીઓને બાદ કરતાં) આ તબક્કે છૂટછાટ મેળવી શકે છે અને ફાઉન્ડેશન કોર્સમાં ગયા વિના સીધા ઇન્ટરમીડિયેટ કોર્સમાં પ્રવેશ મેળવી શકે છે.

  3. જે વિદ્યાર્થીઓ ઇન્ટરમીડિયેટ કોર્સ ક્લિયર કરે તેઓ I.C.S.I ના છેલ્લા સ્તર એટલે કે અંતિમ/ફાઇનલ પરીક્ષા અભ્યાસક્રમ માટે નોંધણી કરી શકે છે.

  4. વિદ્યાર્થીઓએ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ દ્વારા ઈન્ટરમીડિયેટ લેવલ દરમિયાન અને કંપની સેક્રેટરી કોર્સની ફાઇનલ પરીક્ષાઓ પછી, થોડા ટૂંકા ગાળાના તાલીમ કાર્યક્રમો પણ પુરા કરવાના હોય છે.

  5. I.C.S.I.ની એસોસિયેટ સભ્યપદ મેળવવા માટે, ઈન્ટરમીડિયેટ અથવા ફાઇનલનો અભ્યાસક્રમ પૂરો થયા પછી વ્યવહારુ કાર્ય અનુભવ માટે તાલીમ (ઇન્ટર્નશિપ અથવા C.A. આર્ટિકલ શિપ જેવી) મેળવવી જરૂરી છે.

  6. ફાઇનલ પરીક્ષા પાસ કર્યા પછી અને પ્રેક્ટિકલ તાલીમ સફળતાપૂર્વક પૂર્ણ કર્યા પછી, તમે એસોસિયેટ કંપની સેક્રેટરી તરીકે નોંધણી કરવા માટે પાત્ર બનો છો.

  7. કંપની સેક્રેટરીની કારકિર્દી, ‘એસોસિયેટ કંપની સેક્રેટરી’ તરીકેની પાત્રતા મેળવ્યા પછી જ શરૂ થાય છે.

કોર્સ વિગતો:

  1. ફાઉન્ડેશન લેવલમાં નીચેના 4 પેપર છે:

    1. વ્યાપાર પર્યાવરણ અને કાયદો

    2. બિઝનેસ મેનેજમેન્ટ, એથિક્સ અને એન્ટરપ્રેન્યોરશિપ

    3. વ્યાપાર અર્થશાસ્ત્ર

    4. એકાઉન્ટિંગ અને ઓડિટીંગના ફંડામેન્ટલ્સ

  1. એક્ઝિક્યુટિવ લેવલમાં 8 મોડ્યુલ છે જે નીચે પ્રમાણે 2 જૂથોમાં વહેંચાયેલા છે:

    1. મોડ્યુલ I (4 પેપર)

  • ન્યાયશાસ્ત્ર, અર્થઘટન અને સામાન્ય કાયદા

  • કંપની કાયદો

  • વ્યાપાર એકમોની સ્થાપના અને બંધ/સમાપન

  • કર કાયદા

    1. મોડ્યુલ II (4 પેપર)

  • કોર્પોરેટ અને મેનેજમેન્ટ એકાઉન્ટિંગ

    • સિક્યોરિટીઝ કાયદા અને મૂડી બજારો

    • આર્થિક, વેપાર અને વાણિજ્યિક કાયદા

    • નાણાકીય અને વ્યૂહાત્મક વ્યવસ્થાપન

  1. પ્રોફેશનલ લેવલમાં 9 મોડ્યુલ છે જે નીચે પ્રમાણે 3 જૂથોમાં વહેંચાયેલા છે:

    1. મોડ્યુલ I (3 પેપર)

  • ગવર્નન્સ, રિસ્ક મેનેજમેન્ટ, કમ્પ્લાયન્સ અને એથિક્સ

  • એડવાન્સ્ડ ટેક્સ કાયદા

  • ડ્રાફ્ટિંગ, પ્લીડિંગ્સ અને કાનૂની પ્રતિનિધિત્વ

  1. મોડ્યુલ II (3 પેપર)

  • સચિવીય ઓડિટ

  • કંપની કે વેપાર–ધંધા ની પુનઃરચના

  • કોર્પોરેટ વિવાદોનું નિરાકરણ

  1. મોડ્યુલ III (3 પેપર)

  • સ્ટોક એક્સચેન્જોમાં ભંડોળ ઊભું કરવું અને લિસ્ટિંગ

  • મલ્ટિડિસિપ્લિનરી કેસ સ્ટડી (ઓપન બુક પરીક્ષા)

  • વૈકલ્પિક પેપર–નીચેના 8 વિષયોમાંથી કોઈપણ 1 (ઓપન બુક પરીક્ષા)

  • બેંકિંગ કાયદો અને પ્રેક્ટિસ

  • વીમા કાયદો અને પ્રેક્ટિસ

  • બૌદ્ધિક સંપદા અધિકારો (ઇન્ટેલેક્ટયુઅલ પ્રોપર્ટી રાઈટ્સ)

  • ફોરેન્સિક ઓડિટ

  • ડાયરેક્ટ ટેક્સ કાયદો અને પ્રેક્ટિસ

  • શ્રમ કાયદો (લેબર લૉ) અને પ્રેક્ટિસ

  • મૂલ્યાંકન અને વ્યવસાય/વેપાર–ધંધાનું મોડેલિંગ

  • નાદારી કાયદો અને પ્રેક્ટિસ

નોંધ: જો તમે I.C.W.A.I. લાયકાત ધરાવતા હો અથવા એલ.એલ.બી./ વકીલાત ની ડિગ્રી ધરાવતા હો, તો તમને ઈન્ટરમીડિયેટ અને ફાઇનલ સ્તરે કેટલાક પેપર્સમાં છૂટ મળે છે. ઉપરાંત, જો તમે C.S. કરી રહ્યા હો તો સાથે–સાથે એલ.એલ.બી./ વકીલાત માટે અભ્યાસ કરવો એ એક ફાયદો છે, કારણ કે બંને માં ઘણા સામાન્ય વિષયો છે તેમજ વધારા ની વ્યાવસાયિક તકો છે.

કંપની સેક્રેટરી કોર્સની હાલની આવશ્યકતાઓ આ વેબસાઇટ લિંક પર ઉપલબ્ધ છે:

www.icsi.edu/students/academic-portal/

કંપની સેક્રેટરી માટે કારકિર્દીની તકો: કંપની સેક્રેટરી બન્યા પછી તમે બે પ્રકારના કારકિર્દીના માર્ગો પસંદ કરી શકો છો.

લાયકાત ધરાવતા કંપની સેક્રેટરી જાહેર ક્ષેત્ર, ખાનગી ક્ષેત્ર, નાણાકીય સંસ્થાઓ અથવા બેંકોમાં નોકરી શોધી શકે છે. કંપની લો બોર્ડ, વિવિધ સરકારી વિભાગો, કંપની બાબતોના વિભાગ વગેરેમાં પણ કંપની સેક્રેટરીની આવશ્યકતા છે. ટોચની સંસ્થાઓ કંપની સચિવોને આકર્ષક પગાર પેકેજ ઓફર કરે છે. રૂ. 10 કરોડ કે તેથી વધુની પેઇડ–અપ મૂડી ધરાવતી દરેક કંપનીએ ફરજિયાતપણે પૂર્ણ–સમયના કંપની સેક્રેટરીની નિમણૂક કરવી જરૂરી છે.

સંસ્થામાં કંપની સેક્રેટરીની કેટલીક મુખ્ય ફરજો:

  • કંપનીના ડિરેક્ટરોને તેમની અધિકારો, ફરજો અને જવાબદારીઓ અંગે માર્ગદર્શન પૂરું પાડવું.

  • કંપનીની મીટીંગો માટે સહાય કરવી, બોર્ડ મીટીંગો, કમિટી મીટીંગો અને જનરલ બોડી મીટીંગોમાં હાજરી આપવી અને મીટીંગોની મિનિટો જાળવવી.

  • કાયદા દ્વારા આવશ્યકતા મુજબ સામાન્ય અને બોર્ડ મીટિંગ્સ, સરકાર અને અન્ય સત્તાવાળાઓ પાસેથી જરૂરી મંજૂરીઓ મેળવવી.

  • જુદા–જુદા નિયમનકારો અને અન્ય સરકારી ખાતાઓ સમક્ષ કંપનીનું પ્રતિનિધિત્વ કરવું.

  • કંપની ના સંચાલનમાં કંપની બોર્ડને મદદ કરવી.

  • સારા કોર્પોરેટ ગવર્નન્સને સુનિશ્ચિત કરીને, કાનૂની જરૂરિયાતોને પરિપૂર્ણ કરવા માટે કંપની બોર્ડને સલાહ અને સહાય કરવી.

  • કંપનીના કાયદાઓ દ્વારા આવશ્યકતા મુજબ અન્ય કોઈપણ ફરજો નિભાવવી.

કંપની સેક્રેટરીઓ માટે બીજો વિકલ્પ પ્રેક્ટિસનું પ્રમાણપત્ર મેળવ્યા પછી તેમની પોતાની કન્સલ્ટન્સી શરૂ કરવાનો એટલે કે ‘પ્રેક્ટિસિંગ કંપની સેક્રેટરી‘ નો છે. દરેક લિસ્ટેડ કંપની અથવા જેની પેઇડ–અપ શેર મૂડી રૂ. 10 કરોડ કે તેથી વધુ હોય તેવી કંપની એ, દર વર્ષે સેક્રેટરીયલ ઓડિટ રિપોર્ટ મેળવવો જરૂરી છે, જે એક ‘પ્રેક્ટિસિંગ કંપની સેક્રેટરી‘ દ્વારા આપવામાં આવશે.

પ્રેક્ટિસિંગ કંપની સેક્રેટરી માટે તકો:

  • કોર્પોરેટ ગવર્નન્સની શરતોના પાલન અંગે પ્રમાણપત્રો આપવા માટે ફક્ત પ્રેક્ટિસિંગ કંપની સેક્રેટરીઓ ને અધિકૃત કરવામાં આવ્યા છે.

  • પ્રેક્ટિસિંગ કંપની સેક્રેટરીઓને કંપની લો બોર્ડ, સિક્યોરિટીઝ એપેલેટ ટ્રિબ્યુનલ, કોમ્પિટિશન કમિશન, ટેલિકોમ ડિસ્પ્યુટ સેટલમેન્ટ અને એપેલેટ ટ્રિબ્યુનલ, કન્ઝ્યુમર ફોરમ્સ, ટેક્સ ટ્રિબ્યુનલ વગેરે જેવી વિવિધ ટ્રિબ્યુનલ્સ સમક્ષ હાજર થવાની મંજૂરી આપવામાં આવી છે.

  • તાજેતરમાં જ ભારતીય રિઝર્વ બેંકે પ્રેક્ટિસિંગ કંપની સેક્રેટરીઓને બેંકો માટે ડિલિજન્સ રિપોર્ટ હાથ ધરવાની મંજૂરી આપી છે.

  • એક સ્વતંત્ર વ્યાવસાયિક તરીકે કંપની સેક્રેટરી પ્રમાણપત્રો જારી કરી શકે છે અને જુદા જુદા કાયદા હેઠળ દસ્તાવેજોને પ્રમાણિત કરી શકે છે

  • પ્રેક્ટિસમાં કંપની સેક્રેટરીઓ કોર્પોરેટ પુનઃરચના, વિદેશી સહયોગ અને સંયુક્ત સાહસો, આર્બિટ્રેશન અને સમાધાન, નાણાકીય વ્યવસ્થાપન, પ્રોજેક્ટ પ્લાનિંગ, કેપિટલ માર્કેટ અને રોકાણકાર સંબંધો, ડ્યુ ડિલિજન્સ અને કોર્પોરેટ એડવાઇઝરી સેવાઓ જેવી કાનૂની બાબતોમાં પણ સેવાઓ આપે છે.

આમ આપણે જોઈ શકીએ છીએ કે કંપની સેક્રેટરી તરીકે સફળ કારકિર્દી વિકસાવવા અને બનાવવાની તકો અપાર છે અને માત્ર વ્યક્તિઓ તરફથી તે માટે મહત્વાકાંક્ષા, ધ્યાન અને પ્રતિબદ્ધતાની જરૂર છે. જરૂરી ટેકનિકલ કૌશલ્યો ઉપરાંત, સફળ કારકિર્દી માટે જરૂરી અન્ય મહત્વના ગુણો છે સારા સંચાર કૌશલ્ય (communication skills), બહુવિધ–કાર્ય ક્ષમતા (multi-tasking), આયોજન ક્ષમતા અને સૌથી અગત્યની રીતે – ‘ચોકસાઈ ભરી, ઝીણી નજર’!

મારું નામ જલ્પા ભટ્ટ છે, હું શ્રી પ્રકાશભાઈ દુર્લભરામ ત્રિવેદી અને મીના ત્રિવેદીની પુત્રી છું અને હું મુલુંડ, મુંબઈમાં રહું છું. હું ઘણા વર્ષોથી આ ક્ષેત્રમાં કામ કરી રહી છું, માટે કંપની સેક્રેટરી બનવા શું જરૂરી છે તે વિશે વધુ જાણવામાં રસ ધરાવનાર કોઈ ને મદદ કરવામાં મને આનંદ થશે. તમે કોઈ પ્રશ્ન, શંકા અથવા માર્ગદર્શન વિષે મારો સંપર્ક કરી શકો છો: trivedijalpa@gmail.com અથવા મોબાઇલ: 9920230207.

This Post Has 619 Comments

    1. Offisusty 5 Mar 2023 Reply

      generic for cialis To further confirm the results obtained from the NND analysis, we next used Ripley s K function analysis and its derivative H function to survey the spatial points in a defined field with varying radii

    1. Offisusty 20 Mar 2023 Reply

      After serving as a physician in the European Theater of World War II, his grandfather, Sherman S lasix rezeptfrei kaufen NEODIPAR TABLETS TABLETS 500MG HOECHST PAKISTAN

  14. AlvinSob 11 Sep 2022 Reply

    Valuable content. Kudos.
    write an essay for a scholarship essays writer help writing a thesis statement

  17. AlvinSob 12 Sep 2022 Reply

    You actually said it adequately!
    how to motivate yourself to write an essay college essays business plan writing services

  19. AlvinSob 12 Sep 2022 Reply

    You actually stated it effectively.
    writing an interview essay write my essays i need help writing a thesis statement

    1. Offisusty 1 Mar 2023 Reply

      serevent valsartan hydrochlorothiazide princeps Graft oils the wheels of government at almost every level in China, which ranked 80th out of 176 countries and territories on Transparency International s corruption perceptions index, where a higher ranking means a cleaner public sector cialis vs viagra

    1. Offisusty 7 Mar 2023 Reply

      In addition, only 110 women treated with letrozole gave birth to singleton infants, and it is well known that congenital malformations are more common in twin births than in singletons buy cialis pills A note on renal failure

  36. AlvinSob 14 Sep 2022 Reply

    You definitely made the point!
    music to write essays to essays writer website that writes your essay for you

    1. Offisusty 19 Mar 2023 Reply

      online generic cialis If you are over 35, talk with your provider about an anti- Mullerian hormone blood test to further evaluate your fertility reserve

  41. AlvinSob 15 Sep 2022 Reply

    You actually stated this superbly!
    online essay editing service essays writers best resume writing services in atlanta ga

    1. Smoorie 6 Mar 2023 Reply

      This happened on two flights in one week with this airline buy cheap generic cialis uk 20 The closed COG ARST1321 NCT02180867 trial used the FNCLCC system to assign histological grade

  48. AlvinSob 16 Sep 2022 Reply

    Incredible plenty of beneficial advice!
    essays to get into college college essay blog writing services

    1. Offisusty 7 Mar 2023 Reply

      The effects of one dose can last for 36 hours and other people have reported headaches and sleeplessness cialis 20 mg t agree with the argument that Lyft and SideCar are just taking Гў

  50. AlvinSob 16 Sep 2022 Reply

    Regards, Valuable information.
    how to write a college essay about yourself write and essay cheap thesis writing services

    1. Offisusty 17 Mar 2023 Reply

      Data from studies focused on evaluating the outcome of several promising regenerative therapies in conjunction with combined chemotherapeutic and BP therapy in ONJ models have contributed to understanding of tooth extraction site healing buy clomid for men online The standardized incidence rate for breast cancer is 3

  57. Wendellbof 16 Sep 2022 Reply

    You have made your position very clearly..
    viagra generic online pharmacy king pharmacy prescription drugs without doctor approval

    1. Smoorie 16 Mar 2023 Reply

      The hormone relaxin, which is responsible for loosening the pelvic joints to make delivery possible, also loosens the ligaments of your feet is clomiphene the same as clomid Interestingly, there were no changes in TPH2 expression and activity or 5 HT and 5 HIAA levels in terminal regions

  63. AlvinSob 17 Sep 2022 Reply

    Beneficial knowledge. Many thanks!
    how to write an essay on a poem analysis college essay writing help for students

    1. Offisusty 7 Mar 2023 Reply

      In addition, forkhead box A1 FOXA1 is a predicted target of miR 30c in this network, and is associated with ER buy cialis canada pharmacy Kim SW, Yoon HS 2009 Tamoxifen induced melasma in a postmenopausal woman

    1. Smoorie 24 Feb 2023 Reply

      This leaflet summarizes the most important information about tolterodine tartrate extended release capsules cialis 40 mg Simultaneously, the Flp recombinase also excises the FSF sequence in the Rosa26 CAG FSF CreERT2 knockin transgene that, in turn, expresses a tamoxifen inducible Cre recombinase Cre ERT2

    1. Offisusty 8 Mar 2023 Reply

      cialis 20mg These organizations don t guarantee that a product is safe or effective, but they do provide a certain level of quality assurance

    1. Offisusty 9 Mar 2023 Reply

      Lower doses should be used in patients with sodium and water depletion because of diuretic therapy buy cialis 5mg daily use Dog and cat urine have different refractometric properties, and scales specifically developed for use in dogs or cats should be used for most accurate results

    1. Smoorie 12 Mar 2023 Reply

      Its UK spokesman promptly tweeted that We re aware that some people are having trouble posting to Facebook at the moment and we re looking into it clomiphene antiestrogen com 20 E2 AD 90 20Doal 20Viagra 20Tarifi 20Erkek 20 20Kurkuma 20Viagra kurkuma viagra The Colts now have the No

    1. Offisusty 7 Mar 2023 Reply

      Among FAP patients, a spectrum of extra colonic manifestations is often observed, including duodenal cancer and desmoid tumours cialis generic reviews This study was supported, in part, by a grant in aid for Scientific Research No

  96. Wendellbof 21 Sep 2022 Reply

    Kudos, I enjoy it!
    best 10 online canadian pharmacies buy cialis best non prescription online pharmacies

  98. AlvinSob 21 Sep 2022 Reply

    Beneficial info. Appreciate it!
    books on essay writing essay writer essay writing service reviews

    1. Offisusty 24 Feb 2023 Reply

      Radiation induced bronchiolitis obliterans organizing pneumonia a case report and literature review buying cheap cialis online In part because of an agreement between AstraZeneca, the maker of Nolvadex, and Barr Labs, which wanted to produce a generic version

  105. Bruceven 22 Sep 2022 Reply

    Seriously all kinds of excellent advice.
    canadian online pharmacies legitimate by aarp pharmacy in canada prescription prices comparison

  115. Bruceven 23 Sep 2022 Reply

    You actually expressed that wonderfully!
    online pharmacy without a prescription canada drugs legitimate canadian mail order pharmacies

    1. Offisusty 11 Mar 2023 Reply

      It is already appreciated that the addition of about 1 g day of herbs to one s diet can significantly contribute to total antioxidant intake 1 mmol and offers a better source of antioxidants than many food items Dragland et al buy cialis 10mg A reoccurring thought I had been having on this journey was, Why does life seem so hard for me when everyone else makes it seem easy

  119. AlvinSob 23 Sep 2022 Reply

    Useful postings. Appreciate it!
    how i can write essay essay writer business letter writing services

    1. Offisusty 14 Mar 2023 Reply

      Tripathi A, Singh SP, Raju KS, Wahajuddin, Gayen JR buy cialis online ribavirin ashwagandha ke fayde bataye Irish lawmakers are reluctant to dig any deeper

    1. Offisusty 19 Feb 2023 Reply

      cheapest cialis I waited for a scheduled appointment with my new oncologist, which took place last week, and then I told him

  125. AlvinSob 24 Sep 2022 Reply

    With thanks. A good amount of tips!
    what is the best custom essay writing service essay writer write my homework for me

    1. Offisusty 6 Mar 2023 Reply

      Please don t attend any events at the track, and let friends and family members know that horses will continue to suffer as long as they do cialis without prescription Effects of raloxifene on serum lipids and coagulation factors in health postmenopausal women

  128. AlvinSob 24 Sep 2022 Reply

    Thank you, A good amount of postings!
    what not to write in a college essay college essay who can write my thesis

    1. Offisusty 9 Mar 2023 Reply

      We demonstrated that Fingolimod repressed tumor cell survival in vitro buy cialis online 20mg Dropout rate 6 participants in the fluoxetine group 6 17, 35

    1. Offisusty 11 Mar 2023 Reply

      Inflammatory and coagulation biomarkers and mortality in patients with HIV infection generic cialis Sexuella tankar, side effets out to depressed androgen ranges however, high

    1. Smoorie 26 Feb 2023 Reply

      zithromax pack Radiation induced bronchiolitis obliterans organizing pneumonia a case report and literature review

    1. Offisusty 9 Mar 2023 Reply

      milnacipran, lornoxicam real cialis no generic A cohort study of 1844 women with laparoscopically verified disease and 657 control women with normal laparoscopic results

  175. PeterHab 19 Nov 2022 Reply

    Many thanks! Good stuff.
    do canadian pharmacies require prescriptions drug price canadian pharmacy shop

    1. Offisusty 22 Mar 2023 Reply

      To test whether the two selected genes play a role in AR targeted therapy resistance, we next investigated the expression of HMGCS2 and AKR1C3 in various PCa cell lines mimicking CRPC and or enzalutamide resistance buy cialis 5mg daily use Ganz PA, Cecchini RS, Julian TB, Margolese RG, Costantino JP, Vallow LA, Albain KS, Whitworth PW, Cianfrocca ME, Brufsky AM, Gross HM, Soori GS, Hopkins JO, et al

    1. Smoorie 15 Mar 2023 Reply

      dont quote me on this but i read on here people saying taking them days cialis online without Clearance was larger 43 and the volume of distribution was higher 53 for ABRAXANE than for paclitaxel injection

    1. Offisusty 13 Mar 2023 Reply

      Epub 2016 Jan 11 buying cheap cialis online As current formulations of birth control pills now contain less estrogen than in the past, this strategy may also be not be entirely effective

    1. Offisusty 25 Feb 2023 Reply

      2 n n Menopausal status Pre 110 45 107 44 Post 136 55 137 56 Type of lesion DCIS 221 89 220 90 LCIS 25 10 24 10 Type of surgery Conservative Q L 206 84 200 82 Mastectomy 39 16 44 18 Axillary dissection 1 0 cheap cialis online canadian pharmacy

    1. Offisusty 13 Mar 2023 Reply

      Of course he would not tell the other party that Zhou Xuantong knelt in front of him this week, begging himself to accept hawthorn extract for high blood pressure him as his disciple cialis buy online The outcome being measured in this study was the live birth rate

  268. Charliewah 2 Jan 2023 Reply

    vibramycin how to get doxycycline without prescription

  375. RonaldDef 2 Feb 2023 Reply

    Get information now. Get information now.
    https://stromectolst.com/# ivermectin 18mg
    Definitive journal of drugs and therapeutics. Read here.

  376. ZacharyWrala 2 Feb 2023 Reply

    Read information now. Comprehensive side effect and adverse reaction information.
    https://stromectolst.com/# cost of stromectol medication
    Get information now. Read now.

  377. JamesPag 2 Feb 2023 Reply

    Read information now. п»їMedicament prescribing information.
    stromectol pill
    Prescription Drug Information, Interactions & Side. Definitive journal of drugs and therapeutics.

  378. KevinStave 3 Feb 2023 Reply

    Drug information. Generic Name.
    https://stromectolst.com/# stromectol cream
    Commonly Used Drugs Charts. safe and effective drugs are available.

  379. RonaldDef 3 Feb 2023 Reply

    Long-Term Effects. Actual trends of drug.
    stromectol for humans
    Long-Term Effects. Top 100 Searched Drugs.

  381. ZacharyWrala 3 Feb 2023 Reply

    Read now. Long-Term Effects.
    https://stromectolst.com/# stromectol ivermectin buy
    Commonly Used Drugs Charts. Get warning information here.

  382. KevinStave 4 Feb 2023 Reply

    Everything about medicine. Definitive journal of drugs and therapeutics.
    stromectol prices
    Get here. Drugs information sheet.

  385. RonaldDef 4 Feb 2023 Reply

    Everything what you want to know about pills. Read information now.
    ivermectin gel
    Get information now. Everything what you want to know about pills.

  387. KevinStave 4 Feb 2023 Reply

    Read information now. Best and news about drug.
    https://stromectolst.com/# stromectol where to buy
    Read information now. Commonly Used Drugs Charts.

  388. ZacharyWrala 5 Feb 2023 Reply

    Some are medicines that help people when doctors prescribe. Prescription Drug Information, Interactions & Side.
    stromectol 3 mg dosage
    Everything information about medication. Long-Term Effects.

  389. RonaldDef 5 Feb 2023 Reply

    Everything information about medication. Commonly Used Drugs Charts.
    stromectol 3 mg price
    Read now. Medscape Drugs & Diseases.

  390. KevinStave 5 Feb 2023 Reply

    Definitive journal of drugs and therapeutics. Medscape Drugs & Diseases.
    stromectol tab price
    All trends of medicament. Read here.

  391. KevinStave 6 Feb 2023 Reply

    Get warning information here. Some trends of drugs.
    https://stromectolst.com/# ivermectin iv
    Learn about the side effects, dosages, and interactions. Some are medicines that help people when doctors prescribe.

  393. RonaldDef 6 Feb 2023 Reply

    Some trends of drugs. Everything what you want to know about pills.
    stromectol buy
    Top 100 Searched Drugs. All trends of medicament.

  397. JesseGromb 6 Feb 2023 Reply

    Prescription Drug Information, Interactions & Side. Read information now.
    https://stromectolst.com/# stromectol canada
    Generic Name. Actual trends of drug.

  403. DavidUsela 7 Feb 2023 Reply

    Prescription Drug Information, Interactions & Side. What side effects can this medication cause?
    can i order cheap mobic for sale
    Read now. earch our drug database.

  404. JamesBuick 7 Feb 2023 Reply

    Read here. Everything information about medication. https://avodart.science/# can i purchase cheap avodart pills
    All trends of medicament. Get warning information here.

  405. Willieround 7 Feb 2023 Reply

    п»їMedicament prescribing information. Best and news about drug.
    how to buy mobic price
    Definitive journal of drugs and therapeutics. Best and news about drug.

  407. DavidUsela 8 Feb 2023 Reply

    Learn about the side effects, dosages, and interactions. Read information now. how can i get cheap avodart
    Cautions. Drug information.

  409. gate.io 8 Feb 2023 Reply

    Your article helped me a lot, thanks for the information. I also like your blog theme, can you tell me how you did it?

  413. DonaldLoozy 9 Feb 2023 Reply

    Best and news about drug. Get here.
    lisinopril 10 mg coupon
    Commonly Used Drugs Charts. Top 100 Searched Drugs.

  414. JamesBuick 10 Feb 2023 Reply

    All trends of medicament. Everything information about medication.
    generic levaquin for sale
    Read information now. Commonly Used Drugs Charts.

  416. DavidUsela 10 Feb 2023 Reply

    Long-Term Effects. Top 100 Searched Drugs. https://avodart.science/# how can i get avodart prices
    Read information now. Comprehensive side effect and adverse reaction information.

  417. Willieround 10 Feb 2023 Reply

    Generic Name. Read here.
    lisinopril in usa
    Some trends of drugs. Get warning information here.

  418. DonaldLoozy 10 Feb 2023 Reply

    Definitive journal of drugs and therapeutics. Read information now.
    https://mobic.store/# buying mobic pill
    Get here. Long-Term Effects.

  421. Aaronmum 11 Feb 2023 Reply

    Learn about the side effects, dosages, and interactions. Some trends of drugs.
    where to buy clomid tablets
    Read information now. Long-Term Effects.

  422. DennisLat 11 Feb 2023 Reply

    safe and effective drugs are available. Read information now. amoxicillin without prescription
    Some are medicines that help people when doctors prescribe. Best and news about drug.

  424. Raymondfap 12 Feb 2023 Reply

    I like the helpful info you provide in your articles. I’ll bookmark your blog and check again here regularly. I’m quite sure I will learn lots of new stuff right here! Best of luck for the next!
    https://essaywritingservicebbc.com

  430. DonaldVeF 13 Feb 2023 Reply

    Comprehensive side effect and adverse reaction information. Read information now.
    where can i get propecia prices
    Medscape Drugs & Diseases. Read here.

  431. JamesKix 13 Feb 2023 Reply

    Cautions. Generic Name.
    zithromax 250 price
    п»їMedicament prescribing information. Medscape Drugs & Diseases.

  433. Davidfug 14 Feb 2023 Reply

    Comprehensive side effect and adverse reaction information. Top 100 Searched Drugs.
    order cheap clomid without prescription
    Some trends of drugs. Comprehensive side effect and adverse reaction information.

  434. JamesKix 14 Feb 2023 Reply

    Some trends of drugs. Definitive journal of drugs and therapeutics. order amoxicillin uk
    Read here. Everything about medicine.

  435. Aaronmum 14 Feb 2023 Reply

    Definitive journal of drugs and therapeutics. Drugs information sheet.
    https://finasteridest.com/ buy propecia no prescription
    Get here. Some are medicines that help people when doctors prescribe.

  436. DennisLat 15 Feb 2023 Reply

    Drug information. Comprehensive side effect and adverse reaction information.
    where can i buy cheap clomid
    Get information now. earch our drug database.

  437. Davidfug 15 Feb 2023 Reply

    Some are medicines that help people when doctors prescribe. Top 100 Searched Drugs.
    https://clomiphenes.com buy generic clomid
    Some trends of drugs. What side effects can this medication cause?

  439. JamesKix 15 Feb 2023 Reply

    Some trends of drugs. Commonly Used Drugs Charts. amoxicillin price canada
    Everything what you want to know about pills. Read information now.

  441. RobertBof 16 Feb 2023 Reply

    Prescription Drug Information, Interactions & Side. safe and effective drugs are available.
    compare ed drugs
    Some trends of drugs. Get here.

  442. EfrenRib 16 Feb 2023 Reply

    drug information and news for professionals and consumers. Drug information.
    treatments for ed
    Long-Term Effects. Some are medicines that help people when doctors prescribe.

  443. MortonWar 16 Feb 2023 Reply

    Some are medicines that help people when doctors prescribe. Prescription Drug Information, Interactions & Side.
    https://edonlinefast.com cheap erectile dysfunction pill
    Definitive journal of drugs and therapeutics. Everything information about medication.

  446. Philipvob 16 Feb 2023 Reply

    Actual trends of drug. Actual trends of drug.
    ed drug prices
    Actual trends of drug. Learn about the side effects, dosages, and interactions.

  447. RobertBof 17 Feb 2023 Reply

    Actual trends of drug. Read information now.
    best pills for ed
    Commonly Used Drugs Charts. Read here.

  449. EfrenRib 17 Feb 2023 Reply

    Read now. Best and news about drug.
    https://edonlinefast.com medication for ed dysfunction
    earch our drug database. Comprehensive side effect and adverse reaction information.

  450. RobertBof 18 Feb 2023 Reply

    Read here. Cautions.
    best ed drug
    Prescription Drug Information, Interactions & Side. Drugs information sheet.

  451. VictorAbita 18 Feb 2023 Reply

    Drugs information sheet. п»їMedicament prescribing information.
    tadalafil canadian pharmacy
    Medscape Drugs & Diseases. All trends of medicament.

  452. narukova.ru 19 Feb 2023 Reply

    It’s enormous that you are getting ideas from this article as well as from
    our dialogue made here.

  453. RobertBof 19 Feb 2023 Reply

    Medscape Drugs & Diseases. earch our drug database.
    ed drugs online from canada
    Some trends of drugs. What side effects can this medication cause?

  454. Edgarshone 19 Feb 2023 Reply

    Drugs information sheet. safe and effective drugs are available.
    https://canadianfast.online/# canadian medications
    Read here. Definitive journal of drugs and therapeutics.

  455. Jeffreysefly 19 Feb 2023 Reply

    Generic Name. Get information now.
    https://canadianfast.com/# how to get prescription drugs without doctor
    Prescription Drug Information, Interactions & Side. earch our drug database.

  457. RobertBof 20 Feb 2023 Reply

    п»їMedicament prescribing information. Read here.
    https://canadianfast.online/# comfortis without vet prescription
    Long-Term Effects. Drugs information sheet.

  459. Raymondfap 20 Feb 2023 Reply

    We are a group of volunteers and opening a new scheme in our community. Your website provided us with valuable info to work on. You have done a formidable job and our whole community will be thankful to you.
    https://essaywritingservicebbc.com/

  461. Jeffreysefly 20 Feb 2023 Reply

    Long-Term Effects. Medscape Drugs & Diseases.
    https://canadianfast.com/# amoxicillin without a doctor’s prescription
    All trends of medicament. Actual trends of drug.

  475. MichaelNut 22 Feb 2023 Reply

    Learn about the side effects, dosages, and interactions. Some are medicines that help people when doctors prescribe.
    https://canadianfast.online/# canadian online drugs
    Everything what you want to know about pills. Drugs information sheet.

  476. Jeffreysefly 22 Feb 2023 Reply

    Top 100 Searched Drugs. Drugs information sheet.
    https://canadianfast.online/# canadian drugstore online
    Definitive journal of drugs and therapeutics. Generic Name.

  485. Sammydup 26 Feb 2023 Reply

    Actual trends of drug. earch our drug database.
    generic sildenafil online
    Learn about the side effects, dosages, and interactions. Actual trends of drug.